Lijm

Witte houtlijm.
Een veelvuldig voorkomende lijmverbinding is balsa/balsa, balsa/triplex of triplex/triplex.De lijm die we hiervoor nodig hebben moet in het poreuze hout kunnen trekken. Dus een dun vloeibare lijm. Niet vergetend dat we hier een model bouwen,en ook het uiteindelijke gewicht behoorlijk meetelt, moet het dus ook een lijm zijn die spaarzaam gebruikt, toch een stevige en duurzame lijmverbinding geeft. Witte houtlijm is hiervoor zeer geschikt. Vooral als we grotere houtoppervlakken op elkaar moeten lijmen is witte houtlijm de juiste keuze maar ook voor het lijmen van hout op styropor (balsa vleugel beplanking,neus- en eindlijsten enz.) gebruiken we deze lijm. Een nadeel is het moeten klemmen van de gelijmde onderdelen en de lange hardingstijd. Witte houtlijm zullen we in hoofdzaak gebruiken voor het bouwen van houten vliegtuig rompen en de uit hout vervaardigde bovenbouw van schepen. Zijn beide te lijmen delen voldoende gedroogd en komen ze per ongeluk of verkeerd tegen elkaar, dan kunt je het wel vergeten. Ze zitten dan onherroepelijk vast. Voorzichtig dus met deze lijm.In de modelbouw zullen we deze lijm hoofdzakelijk gebruiken voor het op elkaar lijmen van grote delen. Bijvoorbeeld een versteviging van een romp, of het lijmen van de vleugel beplanking op houten ribben. Voor het lijmen van kleine raakpunten die haaks op elkaar staan kan men beter geen contactlijm gebruiken omdat deze lijm geen stevigheid geeft zoals dat b.v. bij hartlijm.

Hart lijm.
Een verdere veel gebruikte houtlijm is de z.g. “Hart”-lijm, een doorzichtige substantie die dun vloeibaar in het materiaal kan penetreren en uitstekende lijmverbindingen geeft. Voor het maken van hoekverbindingen is deze lijm ideaal. Hij blijft, niet al te dik aangebracht, netjes in de hoeken hangen zonder af te druipen. Het is een water- en zuur-bestendige lijm, die echter ook een nadeel heeft. Bij normale kamertemperatuur is de droogtijd relatief kort, maar in een kouder vochtiger milieu is de droogtijd zeer lang. Voor het lijmen van grote oppervlakten is deze lijm ongeschikt, omdat het oplosmiddel niet verdampen kan. Hart lijm gebruiken we hoofdzakelijk voor het lijmen van ribben vleugels of andere op elkaar staande onderdelen. De naam Hart-lijm vloeit voort uit de ook in Nederland ingeburgerde begrip UHU Hart.

Contactlijm.
Voor het lijmen van grote oppervlakken blijkt een contactlijm geschikt. (Bison-kit). Het voordeel is een goede lijmverbinding en een korte droogtijd. Het nadeel is de onmogelijkheid tot correctie. Er bestaan twee soorten contactlijm. De eerste soort heeft een geleiachtige consistentie die helaas een nadeel heeft. Bij het insmeren van de te lijmen onderdelen trekt het graag draden en druipt. Vooral als men grote vlakken moet lijmen is dit soms lastig. Men kan dan beter de tweede soort nemen die o.a. onder de naam BISON TIX bekend staat. Deze (TIX-otrope) contactlijm smeert als boter en druipt niet. Contactlijm kan verdund worden door toevoeging van een speciale verdunner (evt. Thinner). De thixotrope lijm zal echter zijn speciale eigenschap verliezen als men deze verdunt.

Twee Componenten lijmen.
Naast één componenten lijm bestaan er ook lijmen die uit twee substanties (lijm en verharder) bestaan die na mengen een bruikbare kleefmassa leveren. Epoxy b.v. is een van deze TC (twee-componenten) lijmen. Deze lijm is te koop in de snel drogende kwaliteit (bij kamertemperatuur ca. 5 minuten) of als langzaam drogende partner die afhankelijk van de soort verharder ongeveer 4 tot 24 uur nodig heeft. Epoxy lijm heeft een goed penetrerend vermogen, smeuïge consistentie en maakt een sterke, enigszins veerkrachtige lijmverbinding. Het lijmt bijna al de in de modelbouw voorkomende materialen en is uitermate geschikt voor het vastzetten van b.v. zwaar belaste hout/hout – hout kunststofverbindingen. Het nadeel van enkele merken is dat ze niet brandstof bestendig zijn, dus oplossen als ze langer met alcohol in aanraking komen. Om dit euvel tegen te gaan moet men de lijmplaatsen die eventueel met brandstof in aanraking kunnen komen lakken met spanlak. Epoxy is ook de enige TC- lijm waarmee styropor gelijmd kan worden. Door het verwarmen van de lijm zal deze dunner worden en sneller drogen. Doordat de lijm dan beter uitvloeit kan men er zuiniger mee werken, terwijl de “hardheid” toeneemt. Enige namen: Multipoxy, Hobbypoxy, Bison 5 minuten epoxy. (De Bison en Greven epoxy) zitten in een handige dubbelspuit, waarmee het erg makkelijk is de juiste mengverhouding de doseren. De 5 minuten epoxy is handig voor kleine reparaties terwijl men voor bijvoorbeeld het lijmen van vleugelhelften of andere zwaarbelaste onderdelen 24 uren epoxy gebruikt. Deze geeft in combinatie met glasweefsel of mat een ijzersterke verbinding
Voor epoxy bestaan diverse vul materialen die gemengd met de lijm voor verschillende doeleinden gebruikt kan worden. Micro balloons zijn microscopisch kleine, holle en zeer lichte ballonnetjes die het volume van de lijm verhogen zonder dat het gewicht merkbaar hoger wordt. Hiermee kun je bijvoorbeeld spleten opvullen. Voor grotere gaten zijn er glaswol snippers of losse vezels verkrijgbaar. Naast epoxy bestaat er een goedkoper alternatief, de polyesterhars. Het heeft vrijwel dezelfde eigenschappen als epoxy, maar het is harder en dus minder veerkrachtiger na uitharding. Al naar gelang van de toegevoegde verharder is de uithardingstijd enige minuten tot 24 uur. Polyester wordt hoofdzakelijk gebruikt voor het maken van moedermallen voor vliegtuig- of scheepsrompen.Voor de beginnende modelbouwer is dit spul af te raden, daar de verwerking niet helemaal ongevaarlijk is (giftig), en daarbij een penetrante geur verspreidt.
 Een keiharde lijm voor hout en kunststof is een TC- lijm die bestaat uit lijmpasta en poeder. Dit product van Henkel “Stabilit Express” lijmt vrijwel alles, is makkelijk in het gebruik, en redelijk snel droog. De lijmverbinding wordt keihard en is daardoor geschikt voor zwaar belaste delen, of reparaties in het veld. Bij het kopen van deze lijm is het zaak erop te letten dat je vers spul krijgt. De lijm in de tube moet doorzichtig geel/bruin zijn. Oudere lijm kenmerkt zich door een ondoorzichtige geelwitte substantie en is minder in kwaliteit. De bij vele modellen gebruikte ABS- onderdelen kunnen als ze met hout verlijmd moeten worden, het beste met deze lijm gelijmd worden.
Ook UHU heeft nu een vergelijkbare lijm, UHU Acrylit. Een twee componentenlijm met poeder als harder. Deze is geschikt voor het lijmen van kunststof, metaal, steen, hout en glas. De verwerkingstijd ligt tussen zeven en tien minuten, de uithardingstijd bedraagt ongeveer 5 minuten. Ook Uhu Acrylit is spleet vullend, wordt keihard en kan geschuurd, geboord en geslepen worden.Een andere lijm van Uhu is de All-plast en is een lijm waarbij de te lijmen plaatsen door de lijm enigszins worden opgelost zodat een hechte verbinding van beide delen wordt verkregen. Deze lijm is geschikt voor de meest in de modelbouw gebruikte kunststof/kunststof verbindingen.

“Metaallijm”.
Een andere twee componentenlijm is de Kombi Super van Bison. Het is een metaalachtige lijm op epoxy basis. Met dit spul kan men o.a. aluminium lijmen. Deze lijm wordt zo hard dat het zelfs mogelijk is er gaten in te tappen om zo iets vast te schroeven. De scheepsmodelbouwers kunnen er b.v. de schroefaskoker of motorfunderingen mee vast zetten. En ook de autojongens die toch grotendeels met metalen onderdelen werken, zullen deze lijm goed kunnen gebruiken. De uithardingstijd van deze lijm bedraagt ongeveer 16 uur bij huiskamertemperatuur, maar als men vlug wil werken kan men de gelijmde onderdelen b.v. in een oven verwarmen. Het drogen duurt dan minder lang en de lijm wordt dan harder.  

Cyanoacrylaatlijmen.
Een zeer moderne lijm is de zogenaamde secondelijm ofwel cyanoacrylaatlijm. Het is een dun vloeibare lijmsoort dat vrijwel alles lijmt. Kunststof, metaal, VLEES, dus ook je vingers e.d. Voor het lijmen van hout is CA-lijm maar beperkt geschikt. Daar de lijm dun vloeibaar is trekt hij diep in het hout, waardoor de lijmverbinding niet altijd stevig is. Een tweede keer na lijmen geeft dan het gewenste resultaat. Voor het lijmen van balsahout is een dik vloeibare CA-lijm geschikt. Let dus op bij het kopen van een zulke lijm, wat je ermee wilt lijmen. Voor kunststof de dun vloeibare en voor hout de iets dikkere consistentie.Pas op bij het lijmen van doorzichtige kunststofdelen zoals cockpitkappen of beglazing van scheepsmodellen. De reactie van de lijm kan gepaard gaan met een rookwolkje, dat neerslaat op de kunststof. Dit geeft dan een ondoorzichtige rand op de lijmplaats die niet te verwijderen is. Er bestaat secondelijm die niet neerslaat en waarmee je doorzichtige onderdelen wel mooi kunt lijmen. hebben. Gebruik dan liever een activator als het snel moet gaan.

Filler.
Voor het vullen van spleten bestaat er een speciale Filler die in combinatie met secondelijm glashard wordt. Maar ook als je ergens schroefdraad in wilt tappen kun je op de plek waar deze draad moet komen eerst een gat boren, vullen met filler en bedruppelen met ca- lijm. daarna een gaatje in de hard geworden filler boren en de schroefdraad erin tappen. We kennen deze Filler van Jamara en Greven. We hebben het nu gehad over verschillende lijmproducten, maar nog niet over hoe te lijmen. Bij de meeste verkochte lijmen zit een gebruiksaanwijzing en het is belangrijk deze op te volgen. In het algemeen geldt voor alle lijmen: Het te lijmen materiaal moet droog, stof- en vetvrij zijn. Bij materialen met een hard oppervlak (hardhout, kunststof) is het aan te bevelen deze oppervlakten met een rasp o.i.d. op te ruwen alvorens te gaan lijmen. Geef lijm de tijd om zijn werk goed te doen. Dus pas belasten als een lijm helemaal is door gedroogd. Denk ook niet dat meer lijm een betere verbinding geeft. Dit is niet waar, maar kost alleen meergewicht en een langere droogtijd. Te spaarzaam gebruik is echter ook niet juist. De meeste lijmen hebben verdunners (aceton, benzol, tetrachloorkoolstof) die een narcotiserende werking hebben. Ook polyesters zijn niet ongevaarlijk. Hier is Styrol de grote boosdoener. Bij de epoxyden komen we Tri-ethyleente-tra-amine tegen. Allemaal stoffen die schadelijk zijn voor de gezondheid. Dus zorg voor een goede ventilatie bij het gebruik van vluchtige lijmen! De droogtijd van secondelijm duurt bij niet poreuze materialen werkelijk maar enkele seconden. Bij houten verbindingen duurt het iets langer. Wilt je toch snel werken dat is een z.g. QFS versneller de oplossing. Deze vloeistof, die je met een penseel of uit een spuitbusje dun op de gelijmde plaats aanbrengt zorgt voor een snel drogen van de ca-lijm, waardoor deze niet helemaal in het hout trekt. Zo ontstaat er een zeer lichte en toch stevige lijmverbinding. De OFS versneller is o.a. leverbaar onder de naam Potz Blitz van Simprop, een potje versneller en dik vloeibare ca-lijm maar ook Greven heeft een dergelijke “Aktivator” in zijn programma. Vraag ernaar bij je modelbouw handelaar. Voor mensen die veel met secondelijm werken is dit een ideale partner.